Vroegtijdige opsporing van longkanker kan overlevingskansen verhogen

Jaarlijks worden in België 9.400 nieuwe gevallen van longkanker vastgesteld. 1 op 5 mensen die sterven aan kanker, overlijdt door longkanker. “Longkanker wordt vaak pas in een laat stadium ontdekt, omdat de symptomen laat optreden. Als de ziekte vroeg ontdekt wordt, is er een goede kans op genezing”, vertelt prof. dr. Annemiek Snoeckx, diensthoofd radiologie in het UZA en hoofdonderzoeker van het ZORALCS-project.

Onderzoek toonde al aan dat een brede screening met lage dosis CT-scans beginnende longkanker betrouwbaar en veilig kan opsporen. “Met ZORALCS onderzoeken we de haalbaarheid en mogelijke uitdagingen om zo’n screeningsprogramma uit te rollen bij de brede bevolking.”

Het pilootproject richt zich op inwoners van Edegem, Mortsel, Kontich, Boechout, Vremde, Lint en Hove tussen 55 en 74 jaar die roken of gerookt hebben. Het komende jaar krijgen zo’n 25.000 inwoners een uitnodiging in de bus. “Iedereen die meer dan 100 sigaretten rookte, vragen we om een online vragenlijst in te vullen”,  legt prof. Guido Van Hal, socioloog en expert in screeningsprogramma’s bij UAntwerpen, uit. “Een algoritme bepaalt of je een verhoogd risico op longkanker loopt, rekening houdend met factoren zoals rookgeschiedenis, familieleden met kanker en andere gezondheidsparameters.”

Mensen met een verhoogd risico kunnen een afspraak maken voor een gratis lage dosis CT-scan in het UZA. “Een eenvoudig en snel onderzoek, met minder stralingsdosis dan een klassieke CT-scan. Zo’n CT-scan biedt de kans om beginnende tumoren op te sporen, waardoor er meer behandelopties zijn.”

De beelden worden beoordeeld door een radioloog, ondersteund door AI-software. “Dankzij AI detecteren we niet alleen letsels, maar kunnen we ook het volume bepalen. Zo kunnen we de groei van tumoren sneller opsporen.”  Op basis van die info wordt ingeschat hoe groot het risico is op vroegtijdige longkanker. Bij een afwijkend resultaat krijgen deelnemers een bijkomend onderzoek of een controlescan na enkele maanden om na te gaan of het inderdaad om longkanker gaat. Als er geen afwijkingen gevonden worden, krijgen deelnemers een jaar later een tweede lage dosis CT-scan.

Wat ZORALCS uniek maakt, is de combinatie van longkankerscreening met rookstopbegeleiding. “Deelnemers die nog roken of minder dan een jaar geleden gestopt zijn, krijgen ondersteuning om te stoppen met roken”, zegt Annemiek Snoeckx.

Het project onderzoekt welke aanpak het meest effectief is: de klassieke aanpak, waarbij deelnemers zelf hulp inschakelen, of intensieve begeleiding, met consultaties bij een tabakoloog en nicotinevervangende therapie.

De slaagkansen van het screeningsprogramma hangen af van de deelnamebereidheid. Daarom werken het UZA en UAntwerpen nauw samen met lokale besturen, digipunten, huisartsen, apothekers, OCMW’s en andere eerstelijnszorgverleners. “Wie rookt, heeft mogelijk een duwtje in de rug nodig voor dit soort screening. Tegelijk proberen we drempels zo laag mogelijk te houden, ook voor wie digitaal minder vaardig is”, zegt Guido Van Hal.

In Vlaanderen bestaan al goed werkende overheidsprogramma's voor de screening van darmkanker, borstkanker en baarmoederhalskanker. Van Hal: “We hopen dat het haalbaar blijkt om longkanker straks aan dat rijtje toe te voegen”.

De resultaten van ZORALCS worden verwacht in 2027-2028. Het project dient als testcase voor een mogelijke uitrol van een Vlaams longkankerscreeningsprogramma. “Dat zou niet alleen levens redden, maar ook kosteneffectief zijn voor onze gezondheidszorg omdat er minder kankerbehandelingen nodig zijn. Een rapport van het Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) toonde dat recent nog aan. We hopen dat ZORALCS uitwijst dat longkankerscreening haalbaar is én dat we het sterftecijfer drastisch kunnen verlagen”, besluit Snoeckx.