Het polycysteus Ovarieel Syndroom (PCOS) of syndroom van Stein-Leventhal is een conditie waarbij minstens 2 van de 3 volgende symptomen voorkomen:
Het is dus mogelijk om polycystische eierstokken te hebben, zonder de typische kenmerken eigen aan het polycysteus ovarieel syndroom (PCOS). Anderzijds is het mogelijk om PCOS te hebben zonder de polycystische eierstokken.
PCOS komt vrij frequent voor. Ongeveer één op de tien vrouwen heeft 'PCOS’, met minstens twee van de hierboven vermelde symptomen.
Studies tonen aan dat één op de vier jonge vrouwen polycystische eierstokken heeft op echografie. De meeste van deze vrouwen zijn echter gezond, ovuleren maandelijks en hebben geen hoge concentratie van testosteron.
De exacte oorzaak van PCOS is nog niet helemaal duidelijk. Verschillende factoren liggen vermoedelijk aan de oorsprong:
Insuline is een hormoon dat wordt aangemaakt door de pancreas (een klier gelegen achter de maag) en de suikerspiegel in het bloed regelt. Door insuline gaan vet- en spierweefsels glucose (suiker) opnemen waardoor de bloedsuikerspiegel daalt.
Vrouwen met PCOS hebben vaak 'insuline resistentie' (50-70%), wat betekent dat de vet- en spiercellen resistent zijn tegen het effect van insuline. De pancreas moet dan meer insuline aanmaken om de bloedsuikerspiegel op peil te houden. Deze verhoogde concentratie aan insuline ligt vermoedelijk aan de oorsprong van PCOS, omdat ze de ovaria (eierstokken) stimuleert om meer testosteron aan te maken.
De hoge waarden van insuline en testosteron interfereren met de normale ontwikkeling van follikels in de eierstokken, wat resulteert in de ontwikkeling van veel kleine follikeltjes (of cystes). De follikels ontwikkelen niet verder, waardoor er geen ovulatie plaatsvindt en de regels uitblijven of er lange cycli ontstaan. Het verhoogde gehalte aan testosteron kan overdreven haargroei veroorzaken alsook acne en kaalheid.
Luteïniserend hormoon (LH) wordt aangemaakt door de hypofyse, een klier in de hersenen. LH stimuleert de ovulatie en de testosteronproductie. Vier op de tien vrouwen heeft een verhoogd gehalte LH in het bloed.
Waarschijnlijk speelt een genetische factor ook een rol in de ontwikkeling van PCOS. PCOS wordt niet steeds doorgegeven van ouder op kind, maar komt wel vaker voor in de familie.
Overgewicht of obesitas is niet de onderliggende oorzaak van PCOS, maar kan de insulineresistentie verergeren en de insulineconcentratie doen toenemen. Hoge insuline waarden kunnen bijdragen aan nog meer gewichtstoename en zo een 'vicieuze cirkel' creëren. Gewichtsverlies kan deze cirkel doorbreken.
Symptomen starten meestal in de late tienerjaren en/of rond het twintigste levensjaar. Niet alle symptomen komen samen voor. Zo kunnen sommige vrouwen met hirsutisme (overtollige haargroei) kampen, maar een normale cycli en fertiliteit hebben.
Patiënten met PCOS hebben een (licht) hoger risico om op lange termijn volgende aandoeningen te ontwikkelen:
Met volgende onderzoeken kan PCOS bevestigd worden en/of andere hormonale pathologie worden uitgesloten:
Vanaf een bepaalde leeftijd kan uw arts adviseren om een screeningtest te doen voor diabetes, hypercholesterolemie en hoge bloeddruk. Vanaf wanneer en hoe vaak dit dient te gebeuren hangt af van uw leeftijd, gewicht en andere risicofactoren. Meestal gebeurt dit vanaf 40 jaar, elke 3 jaar.
Er bestaat geen 'genezing' voor PCOS, maar de symptomen en gezondheidsrisico's kunnen wel worden beperkt. Vaak bestaat de behandeling eenvoudigweg uit het voorschrijven van de anticonceptiepil, waarbij bloedingen kunstmatig kunnen worden opgewekt. We raden aan om ten minste een viertal keer per jaar kunstmatige bloedingen op te wekken zodat het slijmvlies van de baarmoeder afgestoten wordt. Patiënten met PCOS die deze behandeling niet volgen, lopen een verhoogd risico op baarmoederkanker.
Hieronder volgt een overzicht van hoe bepaalde klachten kunnen worden ingeperkt:
Gewichtsverlies helpt om de hoge insuline waarden bij PCOS te beperken. Een lager insulineniveau geeft lagere testosteronconcentraties, waardoor vrouwen vaak weer spontaan beginnen ovuleren, en acne en overtollige haargroei verbetert. Lange termijn risico's op diabetes, hart- en vaatziekten worden zo eveneens beperkt.
Gewichtsverlies is vaak moeilijk. Een combinatie van minder eten en beweging is aan te raden. Advies van een diëtiste verhoogt te kans op succes. Zelfs een beperkt gewichtsverlies kan voldoende zijn om een positief effect te hebben.
Haargroei is een gevolg van de verhoogde concentratie testosteron in het bloed.
Deze geneesmiddelen hebben vaak pas na 3-9 maanden een merkbare werking.
De pil heeft een positieve werking op acne geassocieerd met PCOS.
Bij geen of zeldzame menstruatie stijgt het risico licht op baarmoeder- of endometriumkanker. Daarom adviseren we een hormonale behandeling (innemen contraceptiepil, inname progesteron, hormonaal spiraaltje).
Hoewel fertiliteit bij PCOS vaak verminderd is, is het toch noodzakelijk een anticonceptiemiddel te gebruiken om zwangerschap te vermijden. De kans op zwangerschap is afhankelijk van hoe vaak de patiënte ovuleert. Sommige vrouwen ovuleren slechts zelden, andere vrouwen hebben geen eisprong
Wanneer u niet ovuleert en toch een zwangerschapswens heeft, is een fertiliteitsbehandeling vaak noodzakelijk. Denk er echter aan dat gewichtsverlies van 5-10% vaak voldoende is om opnieuw een eisprong te krijgen en de fertiliteit te herstellen zodat fertiliteitsbehandelingen overbodig zijn.
Een gezonde levensstijl: voeding, beweging, gewichtsverlies, stoppen met roken zijn allemaal noodzakelijk om mogelijke lange termijn complicaties te verhinderen.