MOG antilichaam geassocieerde ziekte (MOGAD)

Wat is MOGAD?

MOGAD (MOG antibody associated disease of MOG antistof geassocieerde ziekte) is een recent ontdekte zeldzame neuro-inflammatoire ziekte die ontstekingen in de oogzenuwen, maar soms ook in de hersenen, hersenstam en het ruggenmerg veroorzaakt. Zowel kinderen als volwassenen kunnen MOGAD ontwikkelen.

Wat zijn de oorzaken?

MOGAD is een zeldzame auto-immuun ziekte waarbij het afweersysteem zich foutief richt tegen het lichaamseigen eiwit Myeline Oligodendrocyt Glycoproteine (MOG). Het MOG-eiwit maakt deel uit van de myeline beschermlaag rond de zenuwen in het centraal zenuwstelsel. De exacte functie van het eiwit is onbekend.

Wanneer denken we aan de mogelijkheid van MOGAD?

We kunnen MOG-antistoffen terugvinden in het bloed (en soms in het hersenvocht) bij patiënten met volgende aandoeningen:

ADEM of acute gedissemineerde encephalomyelitis: Wanneer kinderen met ADEM MOG-antistoffen hebben, betekent dit niet automatisch dat ze MOGAD zullen ontwikkelen. Vaak verdwijnen de MOG-antistoffen binnen 1 jaar en er zijn er geen nieuwe ziekte-opflakkeringen meer. Bij sommige kinderen blijven de MOG-antistoffen aanwezig en kunnen er wel ziekte-opflakkeringen voorkomen. Zelfs als de antistoffen aanwezig blijven, komen er niet altijd nieuwe opflakkeringen voor. Als er een nieuwe opflakkering optreedt wordt de ziekte MOGAD bevestigd.
neuritis optica of oogzenuwontsteking (meestal volwassenen)
myelitis of ruggenmergontsteking (meestal volwassenen)
corticale encefalitis: deze hersenontsteking treedt meestal aan een hersenhelft op en wordt ook wel eens flames genoemd
hersenstamontsteking

Minder vaak wordt gezien:

anti-NMDA receptor encefalitis: MOGAD komt soms ook gelijktijdig voor met anti-NMDA receptor encephalitis, een auto-immune hersenontsteking die gepaard kan gaan met psychose, geheugenproblemen en epileptische aanvallen.

Wat zijn de symptomen?

Symptomen die kunnen voorkomen zijn:

Verlies van zicht of wazig zien in één of beide ogen
Verlies van kleurenzicht
Krachtverlies of verlamming in arm(en) of been/benen
Gevoelsverlies in arm(en) of been/benen
Verlies van controle over plas- of ontlastingsfunctie
Ernstige blaasretentie (ophoping van urine in de blaas)
Epileptische aanvallen
Evenwichtsstoornissen, dubbel zien
Hoofdpijn
Spraakstoornissen
Koorts

De MOG-antistoffen - en daarmee ook de klachten - kunnen in de loop van de tijd spontaan verminderen of verdwijnen. Vroeg in het ziekteproces of tijdens periodes van remissie, zijn de antistoffen vaak niet terug te vinden in het bloed. Wanneer de MOG-antistoffen aanwezig blijven in het bloed is er een hoger risico op opflakkeringen van de ziekte dan wanneer ze verdwijnen.

Hoe wordt MOGAD vastgesteld (diagnose) en behandeld?

Voor de diagnose, behandeling en opvolging van MOGAD kom je in het UZA terecht bij een multidisciplinair team, gecoördineerd door dr. Barbara Willekens (neuroloog). Deze teamleden werken soms op de achtergrond samen en hebben een wekelijkse team vergadering.

Neuroloog
Oogarts
Neuroradioloog
Gespecialiseerde verpleegkundige
Maatschappelijk werker
Eventueel neuropsycholoog, immunoloog, revalidatie-arts, uroloog

Van diagnose tot behandeling en opvolging

Diagnose

Er worden verschillende onderzoeken uitgevoerd om MOGAD vast te stellen.

Een MR-onderzoek van de hersenen, de oogzenuwen en het ruggenmerg (om ontstekingen in beeld te brengen).
Bloedtesten (om MOG-antistoffen op te sporen). Deze testen worden in het labo van het UZA uitgevoerd. Vaak sturen we ook stalen naar het buitenland voor controle en/of bevestiging.
Ruggenprik (om na te gaan of er een verhoogd aantal witte bloedcellen kan worden teruggevonden in het hersenvocht).

Behandeling

Een acute aanval wordt behandeld met een hoge dosis corticoïden via een infuus (methylprednisolon). Meestal wordt nadien een afbouwschema in tabletten meegegeven om herval te voorkomen op korte termijn.
Bij ernstige uitval die niet of onvoldoende verbetert met de corticoïden, gaan we snel over naar plasmaferese.
Er zijn ook behandelingen om aanvallen (en schade) te voorkomen. Deze preventieve behandelingen bestaan uit medicatie die het immuunsysteem onderdrukken. Omdat de kans op herval beperkt is, hangt het af van o.a. de ernst van de eerste aanval, het herstel en de evolutie van de MOG antistoffen of er een onderhoudsbehandeling gestart wordt.
Soms worden er combinaties van behandelingen toegepast.

De kennis over de behandelingen is momenteel vooral gebaseerd op gegevens uit registers en meningen van experten.

Wat is de prognose?

40% van de volwassenen en 30% van de kinderen hervalt binnen de 5 jaar.
Bij een deel van de mensen treedt er maar één opflakkering op.

Onderzoek naar MOGAD

Over MOGAD is nog veel onbekend. Het UZA doet wetenschappelijk onderzoek naar MOGAD om het ziektebeeld nog beter te begrijpen en patiënten beter te kunnen helpen. Zo dragen we bij aan MS Base, een register waarin gegevens van patiënten met MOGAD verzameld worden. Dr. B. Willekens is lid van het subcomité MOGAD van MS Base.

Wens je het onderzoek naar MOGAD in het UZA te ondersteunen? Neem gerust contact op met de UZA foundation.