Voor klachten rond de menopauze kunt u terecht in de menopauzekliniek van het UZA. Zij staan in voor de zorg van vrouwen in peri- en postmenopauze.

Wat is de menopauze?

Menopauze is geen ziekte, maar een natuurlijk lichamelijk proces waarbij de menstruele cyclus stopt en de vrouw in haar onvruchtbare periode komt. De periode rondom de menopauze wordt de overgang genoemd.

Uit welke fases bestaat de menopauze?

De overgangsfase wordt in drie fases opgesplitst:

Perimenopauze

Deze fase gaat aan de ‘echte’ menopauze vooraf. Het is de ‘overgangsfase’ tussen de ‘vruchtbare’ periode en het volledig uitblijven van de menstruatie.

Kenmerkend voor deze fase zijn:

• Aanzienlijke daling van de voorraad eicellen
• Chaotisch verloop van de aanmaak van hormonen door de eicellen
• Hormonale schommelingen
• Verandering in de menstruatiecyclus: kortere, langere, onregelmatigere en hevigere bloedingen, periodes van quasi geen bloedverlies
• Klachten van hormonale ‘tekorten’: slechter slapen, opvliegers, gewichtstoename en stemmingsstoornissen afgewisseld met episodes van te veel hormonen zoals borstspanning en/of erger worden van premenstrueel syndroom (PMS).

De perimenopauze kan jaren duren voordat de ‘echte’ menopauze intreedt. U kunt tijdens de perimenopauze nog steeds zwanger worden!

Menopauze

De menopauze is de periode die het einde van de laatste menstruatie markeert. Wanneer een vrouw twaalf maanden niet meer heeft gemenstrueerd, wordt de ‘diagnose’ menopauze gesteld. Gemiddeld is dit rond het 52^ste levensjaar.

Kenmerkend voor deze fase zijn:

• De voorraad eicellen is volledig uitgeput
• De vrouw is niet meer vruchtbaar
• De hormonen oestrogeen en progesteron worden niet meer aangemaakt.

Postmenopauze

De postmenopauze is de periode na het intreden van de menopauze. Bij vele vrouwen zullen na een tijdje de overgangsklachten afnemen.

Welke klachten rond de menopauze zijn er?

Hoewel menopauze geen ziekte is, gaat deze nieuwe levensfase vaak gepaard met vervelende klachten die een belangrijke impact hebben op de levenskwaliteit.

80% van de vrouwen ondervindt klachten tijdens de perimenopauze of postmenopauze. Soms zijn de klachten slechts tijdelijk en mild, maar er zijn ook vele vrouwen bij wie de klachten jaren tot levenslang blijven aanhouden. Elke vrouw is anders en jammer genoeg is het onmogelijk te voorspellen bij wie de klachten zullen aanhouden.

Vanwaar komen de klachten?

In de menopauze maken de eierstokken geen oestrogenen/progestagenen meer aan. Het wegvallen van die hormonen heeft een duidelijke impact op de temperatuurregeling, de psyché, maar ook op heel wat organen (de huid, de bloedvaten, de lever, de blaas, de botten, de vagina, de hersenen…) en lichamelijke processen.

Wat zijn vaak voorkomende klachten?

• Opvliegers of vapeurs: plots gevoel van intense warmte gepaard met roodheid, zweten en hartkloppingen.
• Nachtzweten: ‘opvliegers’ die ’s nachts voorkomen
• Slapeloosheid en vermoeidheid
• Gemoedsstoornissen: droefheid, prikkelbaar, depressief, angst, concentratiestoornissen, vergeetachtigheid, …
• Verminderd libido, pijnlijke betrekkingen, vaginale droogte, frequentere urineweginfecties
• Gewrichtspijnen of stijfheid
• Hoofdpijn
• Menstruatiestoornissen (cyclus wordt korter, langer, heviger, lichter, onregelmatiger, afwezig)
• Effect op bloedsuikerspiegel, cholesterol en bloeddruk met een hoger risico op cardiovasculaire aandoeningen als gevolg

Hoe worden de klachten van menopauze behandeld?

1. We nemen eerst en vooral de tijd om naar uw klachten en bezorgdheden te luisteren, en om uw vragen zo goed mogelijk te beantwoorden.

2. Daarna voeren we een gynaecologisch onderzoek uit en bekijken we uw persoonlijke en familiale voorgeschiedenis en risicofactoren. Als er geen recente nuchtere bloedafname gebeurde, dan kan dit meteen worden geprikt.

3. Eventuele bijkomende onderzoeken, zoals een mammografie en/of botdensitometrie, zijn ook mogelijk.

4. Op basis van dat alles bekijken we hoe we u van uw klachten kunnen verlossen en stippelen we samen met u een zorgplan uit dat afgestemd is op uw specifieke situatie en keuze. Het is mogelijk dat we u naar andere specialismen doorverwijzen.

Aanpak menopauzeklachten

Gezonde levensstijl

• Volg een gezond en evenwichtig dieet (op basis van de nieuwe voedingsdriehoek)
• Sport frequent
• Vermijd alcohol en cafeïne
• Neem voldoende hoeveelheden calcium op (zuivelproducten, plantaardige voedingsstoffen zoals groene groenten, noten en zaden)
• Probeer iedere dag 15 minuten in de zon te zitten om voldoende vitamine D aan te maken. In de wintermaanden is vaak een supplement nodig. Voedingsstoffen rijk aan vitamine D, zoals vette vissoorten en eierdooiers, zijn de beste bronnen.
• Neem voldoende fyto-oestrogenen op. Enkele bekende bronnen zijn sojabonen, hop, rode klaver en zilverkaars. Voor milde ‘opvliegers’ kunnen deze voedingssupplementen soelaas bieden.

Calcium en vitamine D

Fyto-oestrogenen

Hormonale substitutiebehandeling

In de menopauze maken de eierstokken geen oestrogenen/progestagenen meer aan. Deze kunt u dan vervangen of substitueren met een hormonale substitutiebehandeling.

Er zijn twee types HST:

• Gecombineerde HST (oestrogenen + progestagenen): voor vrouwen MET baarmoeder
• Oestrogeen alleen HST: voor vrouwen ZONDER baarmoeder

HST is beschikbaar in tabletten, gel of pleisters.

Alternatieve therapieën

Voor vrouwen die liever geen hormonen innemen, zijn volgende alternatieve therapieën een oplossing:

• SSRI’s behoren tot de categorie van de antidepressiva. Ze zorgen voor een verhoging van de concentratie serotonine in de hersenen en zijn effectief voor het onderdrukken van warmteopwellingen.
• Clonidine heeft een remmend effect op het stresshormoon noradrenaline. Werkt tevens bloeddrukverlagend en wordt preventief gebruikt bij migraine.
• Niet hormonale crèmes en gels voor vaginale klachten
• Yoga
• Cognitieve gedragstherapie

Hoe verloopt de opvolging?

Een vervolgraadpleging wordt ingepland na drie maanden. We evalueren of de vooropgestelde aanpak zijn gewenste doel heeft bereikt en sturen de behandeling eventueel bij. Het is belangrijk dat vrouwen in behandeling jaarlijks worden geëvalueerd.