Iedere dag krijgen 52 mensen in België een hersenberoerte. Snel reageren bij een beroerte kan een enorm verschil maken. Hoe sneller de symptomen herkend worden en de beroerte behandeld wordt, hoe meer kans op herstel en beperking van hersenschade. Dankzij een gestroomlijnde aanpak starten onze artsen al met de zorg nog voor de patiënt op de spoedafdeling van het UZA aankomt. Het multidisciplinair team zet zich in voor de behandeling, revalidatie en opvolging van de beroertepatiënten, zodat zij na ontslag uit het ziekenhuis zo goed mogelijk kunnen functioneren in het dagelijkse leven.

• Wat is een hersenberoerte?
• Welke soorten beroerte bestaan er?
• Wat zijn de oorzaken van een beroerte?
• Wat zijn de symptomen van een beroerte?
• Hoe kan ik een beroerte tijdig herkennen?
• Hoe wordt een beroerte behandeld?
• Wat gebeurt er na mijn ontslag uit het ziekenhuis?
• Wat zijn de gevolgen en de complicaties van een beroerte?
• Wat is de overlevingskans na een beroerte?
• Wat is de kans op een nieuwe beroerte?
• Hoe kan ik een beroerte voorkomen?

Wat is een hersenberoerte?

Bij een (hersen-)beroerte of cerebrovasculair accident (CVA) is er sprake van een doorbloedingsstoornis in de hersenbloedvaten. Deze doorbloedingsstoornis wordt veroorzaakt doordat een bloedvat verstopt zit of tijdelijk afgesloten wordt (herseninfarct), of door een scheur in het bloedvat (hersenbloeding). Hierdoor ontvangt een deel van de hersenen onvoldoende voedingstoffen en zuurstof. 

Welke soorten beroerte bestaan er? 

Er bestaan twee vormen van een beroerte (CVA):

• een herseninfarct
• een hersenbloeding

Herseninfarct

De meest voorkomende vorm van een beroerte is een herseninfarct. Door een verstopping van een hersenslagader (hersenbloedvat) krijgt een deel van de hersenen geen zuurstof meer. Een langdurige verstopping kan leiden tot een herseninfarct met onherstelbare schade.

Bij een verstopping van korte duur spreken we van een lichte beroerte of een TIA (Transient Ischaemic Attack). De symptomen van een TIA zijn gelijkaardig aan die van een herseninfarct, maar gaan meestal binnen een half uur weer voorbij. Een TIA kan een voorbode zijn van een herseninfarct. Daarom is het belangrijk om dezelfde dag nog naar uw huisarts of de spoeddienst te gaan om een herseninfarct te voorkomen.

Hersenbloeding

Een hersenbloeding ontstaat door een scheur in een hersenbloedvat. Als het bloed vooral in de hersenen zit, spreken we van een intracerebrale bloeding (hematoom). Zit de bloeding buiten de hersenen in het gebied van de hersenvliezen, dan spreken we over een subarachnoïdale bloeding, een subdurale bloeding of een epidurale bloeding, afhankelijk van de locatie van de bloeding.

Wat zijn de oorzaken van een beroerte? 

Oorzaken herseninfarct of TIA

Een herseninfarct is een uiting van een hart- en vaatziekte, vaak veroorzaakt door aderverkalking. De meest voorkomende oorzaken zijn:

• hoge bloeddruk (hypertensie)
• suikerziekte (diabetes mellitus)
• roken
• hoge cholesterol
• overgewicht
• hart- en vaatziekten (in de familie)
• aderverkalking in de bloedvaten van de hals (atherosclerose)
• hartritmestoornis (atrium- of voorkamerfibrilleren)
• aandoening van de kleine bloedvaten in de hersenen

Zeldzamere oorzaken van een herseninfarct of TIA zijn:

•  een ontsteking van de bloedvaten
•  een scheur van een bloedvatwand (dissectie)

Oorzaken hersenbloeding

Een hersenbloeding kan verschillende oorzaken hebben:

• hoge bloeddruk (hypertensie)
• aandoening van de kleine bloedvaten in de hersenen
• specifieke vaatafwijkingen (zoals arterioveneuze malformaties of een aneurysma)
• hersentumor
• gebruik van medicatie (zoals antistollingsmedicijnen of bloedverdunners)
• hoofdtrauma (na ongeval)

Subdurale en epidurale bloedingen zijn vaak het gevolg van een ongeval (hoofdtrauma).
Subarachnoïdale bloedingen ontstaan meestal door een uitstulping van een slagader (aneurysma), veroorzaakt door een zwakke plek in de vaatwand.

Wat zijn de symptomen van een beroerte?

De symptomen van een beroerte zijn afhankelijk van het soort beroerte, het gebied waarin de bloedtoevoer verstoord is en de grootte van dat gebied. Meestal ontstaan de klachten van een beroerte heel plots.

Mogelijke symptomen zijn:

• plotse verlamming van een arm en/of been, meestal aan één kant van het lichaam
• scheve mond (krachtverlies van de aangezichtsspieren)
• blindheid (gedeeltelijk of volledig)
• dubbelzien
• moeite met eten of slikken
• niet meer kunnen praten of woorden niet meer begrijpen (taalstoornis afasie)
• evenwichtsstoornissen en duizeligheid (loopstoornis dronkenmansgang)
• problemen met de motoriek van een arm en/of been
• tintelingen of gevoelsstoornis
• verminderd bewustzijn: slaperigheid, coma, verwardheid (bij hersenbloeding)
• plotseling opkomende hoofdpijn, misselijkheid en braken (bij hersenbloeding)

Hoe kan ik een beroerte tijdig herkennen? 

Omdat de eerste uren (< 4 uur) cruciaal zijn voor de behandeling van een beroerte, is het erg belangrijk de symptomen op tijd te herkennen (met de FAST-test) en snel te reageren. Hoe sneller een beroerte behandeld wordt, hoe meer kans op herstel en beperking van hersenschade. Contacteer zo snel mogelijk 112 of uw huisarts en geef mee wanneer de symptomen begonnen zijn.

Doe de FAST-test (Face Arm Speech Test)

FACE (gezicht): Vraag het slachtoffer om te lachen of de tanden te laten zien. Als de mond scheef staat of een mondhoek naar beneden hangt, kan dit duiden op een beroerte.

ARM (arm): Vraag het slachtoffer om beide armen met gesloten ogen op te tillen en voor zich uit te strekken met de binnenzijde van de hand naar boven. Als een arm wegzakt of rondzwalkt, kan dit duiden op een beroerte.

SPEECH (spraak): Luister of het slachtoffer onduidelijk spreekt of niet meer uit zijn woorden kan komen. Dit kan duiden op een beroerte. U kunt het slachtoffer ook vragen om tot tien te tellen; wanneer hij cijfers herhaalt, verkeerd uitspreekt of bij een bepaald cijfer blijft steken, kan dit op een beroerte wijzen.

TIME (tijd): Vraag hoe laat de klachten bij het slachtoffer begonnen zijn. Dat is belangrijk voor de verdere behandeling.

Meer informatie vindt u op www.herkeneenberoerte.be.

Hoe wordt een beroerte (CVA) behandeld?

Voor de aankomst op de spoedafdeling

De zorg in het UZA start al voor de patiënt op de spoedafdeling aankomt. De ambulancier belt onderweg de spoeddienst, waarna alle betrokkenen zich paraat houden. Door de aanpak te stroomlijnen en met een vast protocol te werken, winnen we in de eerste acute fase belangrijke tijd.

Onderzoeken bij aankomst in het UZA

Een neuroloog onderzoekt alle patiënten met een vermoedelijke hersenberoerte zo snel mogelijk:

• Met een CT-scan gaan we na of er al dan niet sprake is van een hersenbloeding.
• Met een CTA (CT-scan van de bloedvaten) bekijken we of er een groot bloedvat naar de hersenen is afgesloten (in geval van een herseninfarct) en of er sprake is van een onderliggende vaatafwijking (bij een hersenbloeding).
• Na de urgente onderzoeken in de acute fase kunnen bijkomende onderzoeken nodig zijn om de oorzaak van de beroerte op te sporen: uitgebreide bloedafname, MRI van de hersenen, MRA van de hersenen, MRA van de halsvaten, angiografie (onderzoek van de bloedvaten), echografie van het hart, duplexonderzoek van de halsvaten of CTA (CT-scan van de halsvaten).

Opname in het UZA

Het type en de ernst van de beroerte is bepalend voor waar u wordt opgenomen:

• Patiënten met een herseninfarct of een minder ernstige hersenbloeding worden opgenomen op de eenheid voor beroertezorg (stroke unit). Ook sommige patiënten met een TIA (een licht herseninfarct) worden hier opgenomen.
• Patiënten met een ernstige hersenbloeding worden opgenomen op de dienst intensieve zorgen of medium care.

Acute behandeling van een beroerte

De neuroloog, neurochirurg en/of interventioneel neuroradioloog start een acute behandeling op, afhankelijk van het type beroerte (herseninfarct, TIA of hersenbloeding).

Acute behandeling van een herseninfarct

• Trombolyse-behandeling

In de eerste 4 à 5 uur na het herseninfarct is een trombolyse mogelijk. Dit is een intensieve behandeling met bloedverdunners om de bloedklonter(s) op te lossen en het afgesloten bloedvat weer te openen. Zo wordt blijvende schade beperkt. Niet iedereen komt in aanmerking voor deze behandeling.

• Trombectomie

Als een groot bloedvat in de hersenen afgesloten is, kan men binnen de 6 uur na het herseninfarct de bloedklonter lokaal (via de lies) verwijderen. Dit gebeurt via een trombectomie door de interventioneel radioloog op de angiografie-zaal.

In zeer uitzonderlijke gevallen kunnen in het UZA beide behandelingen tot 24 uur na de beroerte uitgevoerd worden. Het blijft hoe dan ook belangrijk om bij beroerteverschijnselen zo snel mogelijk naar het ziekenhuis te komen.

Acute behandeling van een TIA (een licht herseninfarct)

Omdat de klachten van een TIA meestal tijdelijk zijn, is geen acute behandeling nodig. In sommige gevallen wordt de patiënt opgenomen op de eenheid voor beroertezorg voor een preventieve behandeling of om de oorzaak van de beroerte vast te stellen. In andere gevallen zal de neuroloog u tijdens een consultatie verdere ambulante zorg voorschrijven.

Acute behandeling van een hersenbloeding

Bij een hersenbloeding beoordeelt de neurochirurg of de patiënt in aanmerking komt voor een hersenoperatie.

• Soms wordt er een trepanatie uitgevoerd. Dit is een schedeloperatie waarbij bloed verwijderd wordt om zo de druk in de hersenen te verlagen.
• Bij hersenbloedingen met een onderliggende afwijking in de bloedvaten (vaatmalformaties zoals AVM of een SAB) komt de patiënt in aanmerking voor een specifieke behandeling (coiling of embolisatie) al dan niet gecombineerd met operatie (clipping).
• Soms is het nodig om (tijdelijk) een drain (een slangetje) in het hoofd te plaatsen. Hiermee wordt hersenvocht (en bloed) afgevoerd om de druk in de hersenen te verminderen.
• Bij een intracerebraal hematoom (als het bloed vooral in de hersenen zit) is een operatie meestal niet mogelijk.

Na de acute behandeling van een beroerte

Na de acute behandeling van een beroerte gaat u van de eenheid voor beroertezorg of medium care naar een gewone kamer op dezelfde afdeling. Dit gebeurt gemiddeld na 2 tot 5 dagen. Hier worden verdere onderzoeken uitgevoerd en gaat u van start met de revalidatie.

Onderzoeken

Bij een hersenbloeding worden bijkomende onderzoeken na enkele maanden ingepland (nadat de bloeding in de hersenen is afgenomen). De oorzaak van de beroerte wordt opgespoord aan de hand van volgende onderzoeken:

• uitgebreide bloedafname
• registratie hartslag gedurende 24 of 48 uur
• MRI van de hersenen
• MRA van de hersenen
• MRA van de halsvaten
• angiografie (onderzoek van de bloedvaten)
• echografie van het hart
• duplexonderzoek van de halsvaten
• CTA van de hersen- en halsvaten

Revalidatie

U start zo snel mogelijk na de acute behandeling van de beroerte met revalidatie. Bij uw revalidatieproces zijn o.a. een kinesitherapeut, ergotherapeut, logopedist, revalidatiearts (fysische geneesheer), beroertecoach, verpleegkundige, maatschappelijk werker en psycholoog betrokken. Omdat de gevolgen van een beroerte heel divers kunnen zijn, is de revalidatie multidisciplinair.

Multidisciplinair overleg

Tweemaal per week komt het multidisciplinair team van artsen, verpleegkundigen en paramedici samen. Zij maken een verdere planning op voor uw revalidatie. Afhankelijk van uw situatie kunt u naar huis gaan met eventueel ambulante revalidatie, een langdurige revalidatie opstarten of overgeplaatst worden naar een woonzorgcentrum voor een kort of lang verblijf. Bij snel herstel is het mogelijk om na een korte opname (op de eenheid voor beroertezorg) naar huis te gaan.

Wat gebeurt er na mijn ontslag uit het ziekenhuis?

Na uw ontslag uit het ziekenhuis wordt u opgevolgd door de neuroloog, de beroertecoach en eventueel de neurochirurg.

• Tijdens regelmatige neurovasculaire consultaties bekijken zij welke aanvullende onderzoeken, behandelingen, revalidatie en medicatie u nodig hebt.
• Cardiovasculaire risicofactoren (die de kans op een beroerte verhogen) worden opgespoord en zo nodig behandeld. 

Wat zijn de gevolgen en de complicaties van een beroerte?

Een beroerte, zowel een herseninfarct als een hersenbloeding, kan ingrijpende gevolgen hebben.

Gevolgen die meteen opvallen:

• verlamde arm
• incontinentie
• spraakstoornis

Gevolgen die pas in een latere fase worden opgemerkt:

• moeite met plannen
• vermoeidheid
• prikkelverwerking
• verandering van het karakter

Mogelijke complicaties:

• In het gebied van het herseninfarct kan soms een bijkomende bloeding ontstaan (hemorhagische omvorming). Dit kan spontaan gebeuren doordat de bloedvaten in het infarctgebied lekken of als gevolg van een behandeling (voorbeeld na trombolyse). Symptomen hiervan zijn: hoofdpijn, braken, slaperigheid, verwardheid of toename van de neurologische klachten (verlamming).
• Soms kunnen de hersenen lokaal fors zwellen, als reactie op het herseninfarct of de hersenbloeding, waardoor de druk in de hersenen erg hoog wordt en het gezonde hersenweefsel minder ruimte heeft. In sommige gevallen zal de neurochirurg, in overleg met de neuroloog, beslissen om een ontlastende operatie uit te voeren. Dit is een schedeloperatie waarbij de neurochirurg een groot luik van de schedel verwijdert (botluik) om zo de hersenen meer ruimte te geven.
• Ongeveer een derde van de patiënten krijgt tijdens de ziekenhuisopname een infectie (meestal een longontsteking of urineweginfectie).
• Door beperking in mobiliteit kunnen doorligwonden en een diepe trombose (bloedstolling) van het been optreden. Tijdens de opname worden hier preventieve maatregelen voor genomen, zoals een aangepaste matras, beenpompen of spuitjes.
• In de eerste uren of dagen na de beroerte of zelfs maanden of jaren later kunt u last hebben van epileptische aanvallen. In de meeste gevallen zal de neuroloog (tijdelijk) medicatie tegen epilepsie opstarten.
• Lange termijngevolgen zoals invaliditeit, depressieve stemmingsklachten, vermoeidheid, geheugenstoornissen en gedragsveranderingen kunnen zich manifesteren.

Wat is de overlevingskans na een beroerte?

De overlevingskans na een herseninfarct is hoger dan na een hersenbloeding.

- Bij een herseninfarct heeft de patiënt 80% kans op overleving na 1 maand.

- Bij een hersenbloeding is de kans op overleving 60% na 1 maand. Van de overlevenden met een hersenbloeding heeft ongeveer 50% nog last van een ernstige invaliditeit.

- De kans op overlijden is hoger bij:

• een late aanmelding in het ziekenhuis
• een ernstige beroerte met veel neurologische uitval (verlamming, verdoofd gevoel, verlies van gehoor, zicht of spraak)
• wanneer de patiënt reeds zorgafhankelijk was voor de beroerte

Wat is de kans op een nieuwe beroerte?

Als u een hersenberoerte heeft gehad, verhoogt de kans op een nieuwe beroerte. Hoe groot de kans is, is afhankelijk is van:

• de oorzaak van de beroerte
• de ingestelde behandeling/secundaire preventie (de preventiemaatregelen genomen na vaststelling van de ziekte)
• uw cardiovasculaire risicofactoren (leeftijd, hoge bloeddruk, suikerziekte, weinig lichaamsbeweging, hoge cholesterol en roken)

Om de kans op een nieuwe beroerte te beperken:

• volgt de arts alle risicofactoren die een beroerte kunnen veroorzaken actief op.
• schrijft de arts specifieke medicatie voor (zoals een plaatjes-aggreagatieremmer, dit is een sterke bloedverdunner)
• kunt u zelf enkele goede gewoonten en een gezonde levensstijl aannemen. Uw artsen en/of beroertecoach kunnen hiervoor adviezen en begeleiding opstarten.

Als de beroerte veroorzaakt werd door een (ernstige) vernauwing in de halsslagader, zal de vaatchirurg onderzoeken of de vernauwing geopereerd kan worden.

Hoe kan ik een beroerte voorkomen?

U kunt een beroerte voorkomen door uw cardiovasculaire risicofactoren te verlagen:

• laat een (te) hoge bloeddruk vroegtijdig behandelen
• rook niet
• beperk uw alcoholgebruik (drink niet meer dan 2 glazen alcohol per dag)
• houdt uw cholesterolgehalte onder controle (met voeding of door medicatie)
• vermijd zwaarlijvigheid
• beweeg voldoende
• vermijd overmatig zoutgebruik
• ga op een gezonde manier om met stress en spanning
• vermijd drugsgebruik (zoals het gebruik van cocaine of amfetamines)
• doe een jaarlijkse algemene check-up bij de huisarts voor de optimalisatie van uw cardiovasculair risicoprofiel