Astma

Astmapatiënten hebben overgevoelige luchtwegen. De longen vernauwen en er ontstaan klachten als hoesten en kortademigheid.

Wat is astma?

Bij astma is er sprake van een ontsteking van de luchtwegen die maakt dat de luchtwegen van astmapatiënten meer prikkelbaar zijn dan normaal. Het gevolg is dat de spiertjes in de wand van de luchtwegen door allerlei prikkels samentrekken. Het slijmvlies aan de binnenkant van de luchtwegen zwelt op door de ontsteking en produceert meer slijm. Daardoor treedt er een vernauwing op van de luchtwegen. Er kunnen klachten ontstaan van kortademigheid met een piepende, fluitende ademhaling en van hoesten. De klachten treden vooral op tijdens de nacht en ’s morgens vroeg.

Bij astma is de vernauwing van de luchtwegen nog omkeerbaar. Dit betekent dat een patiënt niet altijd klachten heeft. Tussentijds kan een astmapatiënt zelfs volledig klachtenvrij zijn. Als de onderliggende ontsteking niet behandeld wordt, kan na langere tijd wel een blijvende vernauwing van de luchtwegen optreden.

In België lijden naar schatting een half miljoen mensen aan astma. Bij de dienst longziekten van het UZA worden astmapatiënten (volwassenen en jongeren) van nabij opgevolgd en behandeld.

Oorzaken

Astmaklachten kunnen uitgelokt worden door allergische en niet-allergische prikkels:

Niet-allergisch prikkels: mist, koude lucht, tabaksrook, uitlaatgassen , inspanning, …
Allergische prikkels: pollen, huisstofmijt, huidschilfers van huisdieren, …

Diagnosestelling

Het verhaal van je klachten is heel belangrijk om al dan niet aan astma te denken. Jouw arts zal daarom nauwkeurig navragen wat jouw klachten zijn. Verder maken we gebruik van een aantal aanvullende onderzoeken waarvan er een beperkt aantal hieronder vermeld staan.

Het longfunctieonderzoek: Via een mondstuk moet je op verschillende manieren in een longfunctieapparaat blazen om informatie te krijgen over de werking van jouw longen. Als er aanwijzingen zijn voor een vernauwing van de kleine luchtwegen, moet je ook een medicijn inhaleren dat de luchtwegen kan openzetten. Na een 10-tal minuten doen we een nieuwe meting. Bij astma kan de longfunctie ook volledig normaal zijn.
Metacholineprovocatietest: als de longfunctie normaal is en er toch sterk aan astma wordt gedacht, doen we vaak een provocatietest. Er zijn verschillende soorten provocatietesten. Bij de meest gebruikte test maken we gebruik van methacholine, een prikkelende maar onschadelijke stof waarmee de gevoeligheid van de luchtwegen gemeten wordt. Iedereen kan op deze stof reageren met een luchtwegvernauwing, maar astmapatiënten reageren al bij een lagere concentratie of dosis van deze stof. Voor personen die enkel klachten hebben bij zeer zware inspanningen (zoals sporten op topniveau) bestaan er andere provocatietesten.
FeNO-meting: NO (stikstofmonoxide) is een stof die in uitgeademde lucht zit. De hoeveelheid NO is groter als er een ontsteking in de luchtwegen zit, zoals soms bij astma. Deze stof kan eenvoudig gemeten worden door je te laten ademen in een speciaal toestel.

Behandeling

De behandeling van astma bestaat uit een aantal factoren:

1
Rook niet
Roken lokt benauwdheid uit (het is een niet allergische, prikkelende stof).
Zorg dat er in je huis en je auto niet gerookt wordt.
Het is absoluut nodig dat je zelf stopt met roken indien dit het geval is.
2
Mijd prikkels
Richt jouw leefomgeving zodanig in dat je zo weinig mogelijk in contact komt met prikkelende en allergische stoffen waar je last van hebt.
Dieren
Ben je allergisch voor dieren? Neem dan geen huisdieren en spreek af dat bezoekers geen dieren meebrengen.
Huisstofmijtpreventie
Verlucht je woning dagelijks en pak zichtbare vochtplekken aan. Gebruik geen luchtbevochtigers.
Vermijd huisdieren en planten.
Haal een matras uit synthetisch materiaal en overtrek deze met een hoes die lucht en vocht (maar geen stof) doorlaat.
Was je kopkussen meer dan drie keer per jaar en je kussenslopen één keer per week op 60°C. Klop je hoofdkussens regelmatig buiten uit.
Was je dekens en dekbed minimum drie keer per jaar op 60°C. Was je lakens één keer per week op meer dan 60°C.
Laat je lakens overdag open ligen.
Stof kasten, muren en voorwerpen die stof aantrekken (computer, televisie, boeken...) regelmatig af met een vochtige doek of statisch plumeau.
Berg je kleding op in een gesloten kast.
Zet geen linnenmand op de slaapkamer.
Laat was buiten drogen of maak gebruik van een droogkast.
Kies voor een gladde vloerbekleding en vermijd tapijt(en).
Stofzuig geregeld jouw woning, vooral je slaapkamer.
Voorzie (over)gordijnen van katoen of synthetisch materiaal en was ze (minstens) twee keer per jaar.
Vermijd stoffen zetels of stoelen met voering.
3
Astmamedicatie
Meestal gaat het om medicatie om te inhaleren. Soms is het nodig om, naast de inhalatiemedicatie, ook nog een medicijn in tabletvorm te gebruiken.
Soorten medicatie:
Luchtwegverwijders (in inhalatievorm) werken snel en zorgen ervoor dat de spiertjes rond de luchtwegen zich ontspannen, maar ze verminderen de ontsteking in de luchtwegen niet. Als je regelmatig luchtwegverwijders nodig hebt, moet je ook dagelijks ontstekingsremmers gebruiken. Er bestaan luchtwegverwijders die kort werken (en meestal enkel als noodmedicatie worden voorgeschreven) en luchtwegverwijders die lang werken. Deze laatste moet je dagelijks 1 of 2 keer gebruiken (volgens voorschrift van je arts). De langwerkende luchtwegverwijders bestaan ook in één apparaatje samen met de ontstekingsremmers.
Ontstekingsremmers (in inhalatievorm) beschermen tegen prikkels en bestrijden de ontsteking in de luchtwegen. Stop of verminder deze medicijnen nooit zonder overleg met je arts. Wanneer de ontsteking niet bestreden wordt, kan de conditie van de luchtwegen achteruitgaan.
Ontstekingsremmers (in tabletvorm): op momenten van ernstige toename van astmaklachten kan het nodig zijn om een extra ontstekingsremmer (corticoïden zoals Prednison, Prednisolon of Medrol) een aantal dagen als kuur in tabletvorm te gebruiken. Meestal moet je gedurende 5 à 10 dagen dezelfde dosis gebruiken waarna je deze medicatie kan stoppen. Dit soort kuren werkt beter en heeft minder bijwerkingen dan kuren waarbij je medicatie langer en in een afbouwend schema moet nemen. Er bestaan ook tabletten die een ontstekingsremmende werking hebben en die bij sommige patiënten extra bij de ontstekingsremmers in inhalatievorm gegeven worden.
Astmabehandelingsplan
Jouw arts stelt samen met jou een behandelingsplan op. Je krijgt een voorschrift voor medicatie die je dagelijks moet nemen (onderhoudsmedicatie) en voor medicatie die je bij aanvallen van kortademigheid extra kan gebruiken (noodmedicatie). Soms is de onderhoudsmedicatie en de “noodpuffer” hetzelfde medicijn.
De meeste astmamedicijnen kan je inhaleren. Het is heel belangrijk om je medicatie juist te inhaleren. Alleen als je op de juiste manier inhaleert, komt er voldoende medicijn in de luchtwegen terecht. Jouw arts of verpleegkundige leert je hoe je je inhalatiemedicatie moet gebruiken. Neem de medicijnen ook mee naar je arts als je op controle gaat.
Er zijn verschillende inhalators.
Kan ik mijn medicatie gebruiken tijdens mijn zwangerschap?
De meeste medicatie voor astma kan je veilig gebruiken tijdens je zwangerschap. Bespreek dit steeds met jouw longarts. Het is erg belangrijk dat je astma tijdens de zwangerschap goed onder controle is.
4
Astma en topsport
Een groot aantal astmapatiënten sport op topniveau. Dus ook bij topsporters kan het ziektebeeld astma zoals hierboven beschreven voorkomen. Het onderzoek naar astma verloopt bij hen op dezelfde manier als bij andere patiënten.
Bij topsporters kan echter nog een ander ziektebeeld optreden: een enkel door inspanning uitgelokte luchtwegvernauwing (exercise-induced-bronchospasme). Om dit ziektebeeld te kunnen vaststellen, voeren we een ander onderzoek uit, namelijk de eucapnische hyperventilatieprovocatietest. Hierbij beoordelen we of de luchtwegen van een sporter, die klachten heeft van kortademigheid bij zware inspanning (topsport), zich vernauwen ten gevolge van een zware inspanning. Het onderzoek gebeurt na doorverwijzing van je arts en na een voorafgaande consultatie bij een longarts in het UZA.