Fonds voor innovatie in oogheelkunde (FIO)

Het UZA is voor België hét expertise centrum voor transplantaties en andere behandelingen van de cornea (hoornvlies). De oogchirurgen van het UZA (o.l.v Prof C. Koppen) en de onderzoekers van Universiteit Antwerpen (o.l.v. B. Van den Bogerd) werken samen aan oplossingen om in de toekomst niet meer afhankelijk te zijn van donoren voor de weefseltransplantaties. Op die manier zouden we nog veel meer patiënten kunnen helpen en worden problemen zoals afstoting en afsterven van de overgeplante cellen aangepakt.

Kunstmatig hoornvlies

Hoornvlies gemaakt van zetmeel en gelatine. Het klinkt misschien nogal vreemd maar Bert Van den Bogerd, postdoctoraal onderzoeker bij de Antwerp Research Group for Ocular Science (ARGOS) en verbonden aan het departement oogheelkunde van het UZA, heeft wellicht dé ontdekking gedaan wardoor mensen met hoornvlies aandoeningen geholpen kunnen worden. Met dit onderzoek heeft hij in 2020 zelfs de Vlaamse PhD-Cup gewonnen.

Te weinig donors 

Bepaalde aandoeningen aan de binnenkant van het hoornvlies of fout gelopen cataract operaties kunnen ervoor zorgen dat mensen op latere leeftijd een troebel zicht krijgen of zelfs helemaal blind worden. Voor hen lijkt het alsof zij door een troebel raam naar buiten kijken. Enkel een hoornvliestransplantatie kan dit probleem oplossen, waarbij het binnenste cellaagje uit het oog van een overleden donor gehaald wordt, om het zieke exemplaar in de patiënt te vervangen. Na zo’n operatie zal de patiënt binnen enkele weken weer een scherp zicht hebben. Maar er zijn te weinig donorogen voor het aantal patiënten. Wereldwijd is er naar schatting maar één hoornvlies beschikbaar voor 70 mensen met hoornvliesblindheid. Hierdoor ontstaan lange wachttijden.

"Weinig mensen beseffen hoe groot de impact is van een visuele beperking door een ziek hoornvlies. Het is zeer frustrerend dat er eigenlijk een behandeling voorhanden is, maar dat er gewoonweg te weinig donorweefsel is. Daarom zoeken we momenteel naar een oplossing om deze mensen toch te helpen in de vorm van een kunstmatig hoornvlies. Een van de essentiële bouwstenen van dit weefsel hebben we gevonden in aardappelzetmeel.”, vertelt Bert enthousiast. 

Eén donoroog voor meerdere patiënten

In het ARGOS laboratorium probeert men levende organen, zoals het binnenste deel van het hoornvlies na te bouwen. “Hiervoor hadden we twee componenten nodig: enerzijds cellen die we uit een donorhoornvlies kunnen opkweken en anderzijds een dragermembraan om deze cellen op te groeien en te transplanteren. Op die manier worden meerdere weefsels gebouwd met maar één donorhoornvlies en kunnen dus meerdere patiënten behandeld worden met slechts één donoroog.”

Zetmeel en gelatine

Er is nu een dragermembraan ontwikkeld dat wordt opgebouwd uit enerzijds polymelkzuur, dat je uit aardappelzetmeel maakt, en anderzijds gelatine, gehaald uit rundsbeenderen. Het resultaat is een materiaal dat op het eerst zicht en gevoel lijkt op vershoudfolie, maar niet lichaamsvreemd is. Het gebruik van dit materiaal levert veel voordelen op: het is goedkoop, het heeft een onbeperkte aanvoer en het levert betere transplanten dan van donoren.

Onderzoek met impact

“Momenteel zijn de tests met dit nieuwe materiaal veelbelovend. Niet alleen is het materiaal volledig transparant, dat is essentieel aangezien we dit in het oog zullen plaatsen, maar blijkt dat onze cellen uit zichzelf hier graag op groeien. Dit betekent dat we met één hoornvliesdonor, meerdere hoornvliestransplantaten kunnen kweken.” 

Met jouw steun is de toepasbaarheid van dit onderzoek op korte termijn mogelijk. De verwachting is om binnen 5 jaar de klinische trials in het UZA op te starten en dit onderzoek snel tot bij de patiënt te brengen. Wil jij dit vooruitstrevende onderzoek steunen en zo meehelpen de wachtlijsten voor de hoornvliestransplantaties verkorten? Jouw gift helpt ons vooruit! 

 Mathias Wellhausen (62 jaar) is alvast heel blij met het onderzoek. Hij onderging zelf 2 corneatransplantaties en beseft als geen ander dat een goed functionerende cornea een grote impact heeft op de kwaliteit van het leven. Zijn volledige getuigenis lees je hier.

 In onderstaand filmpje legt Bert kort en helder het onderzoek uit: