Tegenwind maakt je vleugels sterker, hoor je vaak. Maar wat als het eerder een orkaan is en je bijvoorbeeld aan een auto-ongeval zware letsels overhoudt? ‘We ervaren elke dag hoe krachtig de menselijke geest is’, zegt traumapsychologe Ellen Decatte van het UZA. ‘Met een goede omkadering kunnen onze vleugels heel veel dragen.’

 

Als supraregionaal of level-1 traumacentrum behandelt het UZA jaarlijks meer dan vierhonderd patiënten met zware letsels na een ongeval. De traumapatiënten krijgen gespecialiseerde zorg om fysiek en mentaal van hun zware letsels te herstellen. Zodra ze van de dienst spoed of intensieve zorg naar een andere afdeling verhuizen, gaat traumapsychologe Ellen Decatte of Eva De Backer van het UZA bij hen langs.

‘We verkennen van in het begin hoe de patiënt het trauma ervaart. Met trauma bedoelen we het medische trauma, de zware letsels na het ongeval. Niet elk medisch trauma leidt tot een psychologisch trauma. Van al onze traumapatiënten ontwikkelt ongeveer één op de tien een posttraumatische stress-stoornis (PTSS) met aanhoudende last van angstklachten. De meeste patiënten beseffen dat ze iets zeer ingrijpends meemaakten, wat hun leven vaak nog lang zal beïnvloeden. Toch slagen ze erin om dat een plaats te geven en hun leven opnieuw op te pikken.’

 

Bij hun eerste bezoek brengen de traumapsychologen de situatie van de patiënt in kaart. Ellen Decatte: ‘Hoe heeft hij of zij het incident beleefd? Hoe is de omkadering? Denk aan familie en vrienden, de woon- en werksituatie, financiële aspecten. We informeren de patiënt over gangbare psychische klachten in zijn situatie en over hoe je als patiënt of naaste met de beperkingen en gevolgen daarvan kan omgaan. Daarnaast gaan we in op specifieke behoeften en noden. Alles verloopt op het ritme dat de patiënt aangeeft.’

 

De psychologen ondersteunen traumapatiënten tijdens hun verblijf in het UZA, en werken nauw samen met collega’s van revalidatieziekenhuizen en externe psychologen. ‘Een zwaar ongeval verwerk je niet in een paar weken. Veel patiënten staan na hun ziekenhuisopname voor een lange revalidatie en ontdekken pas gaandeweg hun beperkingen. Als traumapsycholoog bereiden wij hen op dat proces voor. Tegelijk waken we over een vlotte doorstroom naar collega-psychologen buiten het ziekenhuis.’

Een langdurig verblijf op intensieve zorg kan ook leiden tot specifieke psychische noden, zoals bij het ‘postintensievezorgsyndroom’ dat naast traumapatiënten onder meer heel wat COVID-19-patiënten treft. ‘Patiënten die lang op intensieve zorg liggen, kunnen zich geïsoleerd voelen en hun besef van tijd en ruimte verliezen. In combinatie met de angst of alles wel goedkomt, vormt dat een voedingsbodem voor problemen. De praktijk leert dat die niet onvermijdelijk zijn. Die patiënten hebben baat bij langdurige psychologische ondersteuning. Wij ervaren dagelijks hoe krachtig de menselijke geest is met de juiste omkadering.’ 

 

‘Ik weet nog perfect hoe ik na mijn val met de fiets op de grond lag. Ik kon niet bewegen en een vuilniswagen reed achterwaarts op mij af. Op dat moment flitsen duizend dingen door je hoofd. Het was horror: ik verloor mijn rechterbeen in volle bewustzijn. Maar het was ook een wonder dat de wagen geen vitale organen raakte en ik er nog ben. Ongeveer één jaar later woon ik weer zelfstandig thuis. Ik kan stappen met een prothese en zelfs fietsen lukt met mijn driewieler.’

 

‘Mijn mentale klop kwam na veertien dagen in het ziekenhuis. Toen ontmoette ik de agent die me ook na het ongeval zag. Pas toen besefte ik mijn situatie ten volle en ben ik ingestort. Ik heb een halve dag geweend. Daarna raapte ik me samen en hield me voor ogen dat ik weer zelfstandig thuis wou wonen. Ik heb een beperking maar ik ben niet ziek of heb geen zware pijn. Daar trek ik me aan op. Ik ben ook onvoorstelbaar goed opgevangen en geholpen.’

 

‘Ik woon alleen sinds mijn man vier jaar geleden stierf, maar ik kan terugvallen op fantastische kinderen, kleinkinderen en een grote groep vrienden. Met hen, en ook met de verpleegkundigen, de psycholoog en de artsen, heb ik veel gepraat. Ik denk soms nog terug aan het moment van het ongeluk en hoe zoiets kon gebeuren. Die gevoelens moet je toelaten. Maar je moet vooruit. Als ik nu kijk waar ik na één jaar sta, ben ik dankbaar. Stap voor stap win ik mijn vrijheid terug.’