Anesthesie kan vandaag veiliger en preciezer dan ooit, dankzij nieuwe toepassingen van bestaande technologie. Echografie bijvoorbeeld maakt het mogelijk om zenuwen heel precies op te sporen en lokaal te verdoven. Voor operaties van een hersenaneurysma, waarbij het hart soms kort wordt stilgelegd, haalden anesthesisten de mosterd bij de cardiologie.

Meer precisie en veiligheid en meer ingrepen met regionale verdoving. Die evolutie zet zich gestaag door binnen de anesthesie. ‘Meer dan tien jaar geleden vond de echografie zijn weg naar de operatiezaal’, zegt anesthesist dr. Barbara Breebaart. ‘Dat leidde tot een nieuwe techniek, “ultrasound geleide perifere zenuwblokken”: met behulp van echografie zoeken we de zenuwen op, waarna we de medicatie heel precies op die plek inspuiten. Doordat we met echografie op veel meer plaatsen zenuwen kunnen lokaliseren, kunnen we vaker een regionale verdoving gebruiken. De techniek is heel geschikt voor onder meer schouder-, knie- en heupchirurgie.’

Doordat anesthesisten haarfijn zien waar ze moeten zijn, kunnen ze veiliger en met minder medicatie verdoven. Bij pijnlijke ingrepen plaatsen ze soms tegelijk een katheter, een dun buisje, dat later op een pijnpomp kan worden aangesloten. Regionale verdoving biedt veel voordelen: de patiënt heeft minder last van misselijkheid, kan meteen na de ingreep weer eten en kan vaak ook sneller naar huis. Hij heeft ook minder nood aan andere pijnstillers zoals morfine.

Minder vaak en veiliger prikken 

Echografie gaf ook een boost aan langdurige behandelingen met een katheter. ‘Bij een intraveneuze behandeling van weken of maanden, met bijvoorbeeld antibiotica of chemotherapie, is een gewoon infuus zelden geschikt’, legt anesthesist dr. Sabine Maes uit. ‘Dat kan immers maar twee weken blijven zitten, waardoor je telkens opnieuw moet prikken. Dat is niet alleen oncomfortabel, je riskeert ook beschadigde aders. Bovendien mogen bepaalde geneesmiddelen niet in contact komen met de dunne aders in de arm.’

Bij zulke behandelingen is het beter om een katheter tot in het grote bloedvat boven het hart op te voeren, waar irriterende stoffen geen of minder schade kunnen aanrichten. Bovendien kan zo’n katheter tot een jaar blijven zitten. ‘In de praktijk gebruiken we vaak een PICC-lijn (peripherally inserted central catheter): die brengen we in via diep gelegen aders in de bovenarm, in een zone met veel zenuwstructuren. Zoiets lukt veel beter met behulp van echografie. Daarnaast plaatsen we ook centrale katheters via bloedvaten in de hals. Dat doen we al langer, maar het kan dankzij echografie sneller en veiliger.’ 

Met een PICC-katheter kunnen patiënten gewoon naar huis. Maes: ‘Voor hen is het fijn dat ze maar één keer geprikt moeten worden. En je vermijdt ook dat patiënten op de duur geen aanprikbare aders meer over hebben, wat bij sommige chronisch zieken een levensbedreigend probleem kan zijn.’

Operatie in de hersenen

Ook een operatie aan een hersenaneurysma verloopt vandaag veiliger dan vroeger. Het UZA vervulde daarbij een pioniersrol. ‘Een hersenaneurysma is een uitstulping in een bloedvat, dat we moeten opereren om te voorkomen dat het scheurt’, zegt dr. Vera Saldien, waarnemend diensthoofd anesthesie. ‘Maar doordat de wand van zo’n aneurysma heel dun is, kan zo’n scheur ook optreden tijdens de ingreep. Sinds een tiental jaar passen we de “rapid pacing-techniek” toe, waarbij we de bloedsomloop heel kort stilleggen. De druk op het aneurysma neemt dan af, waardoor er veel minder risico is dat het opengaat.’

Bij de ingreep schuift de anes-thesist een elektrode op tot in de rechterhartkamer. Daarop wordt een pacemaker aangesloten. Saldien: ‘Die drijft de hartslag ogenblikkelijk op naar een frequentie tussen de 180 en 200. Door die bruuske overgang kan het hart niet meer volgen en stopt het tijdelijk met pompen. We doen dat voor maximaal een minuut, soms wel tot acht keer tijdens één operatie. De techniek vereist een naadloze samenwerking tussen de anesthesist en de chirurg.’ De methode komt oorspronkelijk uit de cardiologie. De dienst anesthesie introduceerde haar als eerste voor de behandeling van aneurysma’s, een toepassing die inter-nationaal navolging kreeg. Met echografie zoeken we de zenuwen op, waarna we de medicatie precies op die plek inspuiten.

3 x Verdoven onder hypnose

1. Hoe gaat hypnose tijdens een operatie in zijn werk?
Dr. Sabine Maes: ‘Binnen onze dienst passen we hypnose soms toe tijdens ingrepen onder plaatselijke verdoving, als een natuurlijk kalmeermiddel. Meestal gebeurt dat op vraag van patiënten. Ik breng hen dan in trance, waarbij ze in gedachten naar een aangename plaats gaan. Daardoor voelen ze zich heel comfortabel.’

2. Kan hypnose ook met een VR-bril?
Maes: ‘Ja, daar werken we steeds vaker mee. De patiënt wordt dan afgeleid door rustgevende beelden en een dito stem. Vooraf pas ik hypnotische communicatietechnieken toe om de patiënt in de juiste gemoedstoestand te brengen.’ 

3. Wat zijn de voordelen van hypnose?
Maes: ‘Hypnose is vaak een prima oplossing voor patiënten die heel angstig zijn of die een algemene verdoving liever vermijden. Ook ingrepen die we normaal onder narcose doen omdat ze onaangenaam zijn, zoals een liesbreukoperatie, kunnen met hypnose soms toch onder regionale verdoving. We gebruiken hypnose bijvoorbeeld ook voor spataderoperaties, ingrepen aan de hartklep en schildklierbehandelingen.’

Dienst Anesthesie in het UZA
* Anesthesisten bepalen welke verdoving geschikt is voor de patiënt, plaatsen de anesthesie en volgen patiënten verder op tijdens de ingreep. Ze houden hen zoveel mogelijk pijnvrij en verhelpen ongemakken na de operatie, zoals misselijkheid. 

* Het team telt 18 anesthesisten, verpleegkundigen, een medisch secretaresse en 6 perfusionisten: dat zijn de zorgverleners die de hart-longmachine bedienen.

* Alle anesthesisten in het UZA hebben hun eigen specialiteit, bijvoorbeeld orthopedie, cardiochirurgie, neurochirurgie of pediatrie. De dienst beschikt ook over een sterk uitgebouwde preoperatieve raadpleging.

Dienst anesthesie, T 03 821 54 07, www.uza.be/anesthesie