'Sport bevordert het mentaal en fysiek herstel'

Op 10 oktober liep Dirk Kerremans (66) samen met prof. dr. Laetitia Yperzeele van de dienst neurologie in het UZA de Antwerp 10 Miles. De twee kennen elkaar sinds Dirk vijf jaar geleden een beroerte kreeg tijdens een training voor... de Antwerp 10 Miles. 'Gelukkig liep hij die dag niet alleen en belde zijn trainingspartner onmiddellijk de 112', vertelt Dirks dochter Anneleen.

Het was een kippenvelmoment toen Dirk Kerremans en neurologe Laetitia Yperzeele samen over de meet van de jongste editie van de Antwerp 10 Miles liepen. In het voorjaar van 2016 kreeg Dirk tijdens het joggen een beroerte of cerebrovasculair accident (CVA). Dat is een verstoring in de doorbloeding van de hersenen waardoor hersenweefsel beschadigd raakt. De gevolgen zijn dikwijls zwaar, en dat was voor Dirk niet anders: hij kampte aanvankelijk met verlammingsverschijnselen aan de rechterzijde van zijn lichaam en spreken gaat nog altijd moeizaam.

Wat gebeurde er die dag in 2016 bij het joggen?

Anneleen: 'Mijn papa was 61 en pas met pensioen. Hij was een gezonde, sportieve man en had bijna een bosloop met een vriend achter de rug. Die zag dat papa symptomen van een beroerte vertoonde en hij belde direct 112. In het ziekenhuis kreeg papa eerst bloedverdunners en daarna is er een trombectomie uitgevoerd. Daarbij wordt een klonter in de hersenen verwijderd door vanuit de lies een katheter in te brengen. Aanvankelijk was papa's hele rechterkant verlamd en kon hij niet meer praten. Ik weet nog hoe blij we waren dat hij de volgende ochtend bij de koffie toch het woordje melk mompelde.'

Zo herken je snel een beroerte

Doe de FAST-test: 

• Face: vraag om de tanden te tonen en kijk of de mond scheef staat.
• Arm: vraag om de armen voor zich te strekken en kijk of dat voor beide armen vlot lukt.
• Speech: luister of de persoon onduidelijk spreekt.
• Time: reageer onmiddellijk als één van deze symptomen zich voordoet en bel 112, elke minuut telt.

Hoe was Dirks medische toestand toen?

Laetitia: 'Doorslaggevend is dat er door de aanwezigen snel op de beroerte gereageerd is. Dirk kampt met de gevolgen van doorbloedingsproblemen in de linkerhersenhelft. Die stuurt de motoriek van de rechterkant van het lichaam en meestal ook taal en spraak aan. Hoe langer het hersenweefsel geen zuurstof krijgt, hoe groter de schade. In die zin was het een geluk bij een ongeluk dat Dirk niet meer midden in het bos of zoals de week ervoor alleen aan het lopen was.'

Toch volgde een zware periode van revalidatie?

Laetitia: 'Zeker. De eerste dagen na een beroerte word je als beroertepatiënt opgenomen op een gespecialiseerde beroerte-eenheid of stroke unit. Daar gebeuren ook onderzoeken om de oorzaak van de beroerte te achterhalen en de juiste medicatie te starten om een nieuwe beroerte te vermijden. Na opname op de beroerte-eenheid en de afdeling neurologie gaat de patiënt vaak nog meerdere maanden revalideren in een revalidatieziekenhuis.'

Maakte je papa snel vorderingen?

Anneleen: 'Voor de revalidatiefase konden we terecht bij de artsen, logopedisten, kinesisten, ergotherapeuten en psychologen van Revarte. Zij werkten heel intensief met papa en je zag hem grote sprongen vooruit maken. Al heel snel trainde hij op de loopband en even later liep hij zelfs een lusje rond het UZA. Papa heeft altijd gezond geleefd en daar plukte hij de vruchten van. Na verloop van tijd kwam hij in het weekend naar huis en nog iets later ging hij een drietal keer per week naar Antwerpen.'

Motorisch ging het beter maar het spraakherstel liep moeilijker?

Anneleen: 'Dat was confronterend. Ik herinner me een dictee uit zijn beginperiode in Revarte. Toen schreef hij onsamenhangende letters in plaats van woorden. Als hij een vogel zag in een boom, noemde hij die pinguïn. Cognitief begreep hij alles maar de lades waarin hij zijn woorden zocht waren dooreengeschud. In het begin gebruikte hij een tablet met iconen om zich verstaanbaar te maken. Nu zegt hij vlot wat hij bedoelt maar in een soort telegramstijl. Werkwoorden vervoegt hij meestal niet, al kan hij het wel als hij veel moeite doet. Tot vorig jaar oefende hij twee keer per week met een logopedist aan huis. Dat heeft zijn woordenschat nog verder uitgebreid.'

Hoe belangrijk was het voor Dirks herstel dat hij weer kon sporten?

Laetitia: 'De impact van bewegen of sporten op revaliderende patiënten is enorm. Enerzijds is bewegen belangrijk als preventie: het heeft een positieve invloed op cardiovasculaire risicofactoren voor een beroerte zoals suikerspiegel, cholesterol, bloeddruk en lichaamsgewicht. Anderzijds maakt lichaamsbeweging patiënten fysiek en mentaal sterker. Bewegen in een groene buitenomgeving vermindert de kans op depressieve gevoelens en angst. Dat zijn net twee zaken waar beroertepatiënten door wat ze meemaakten, emotioneel en door hun hersenschade, extra vatbaar voor zijn.'

Had je papa schrik om opnieuw te lopen?

Anneleen: 'Hij is een uitzondering op dat vlak en was minder bang dan wij. De dokters stelden ons ook gerust dat een verhoogde hartslag tijdens sporten zijn risico op een nieuwe beroerte niet vergroot. Het is wel begrijpelijk dat veel patiënten na een beroerte minder fysieke inspanningen durven te doen dan ze kunnen. Maar daardoor gaat hun conditie achteruit en remmen ze hun herstel af. Voor papa is lopen ook een vorm van therapie. Het geeft hem rust en maakt hem sterker. Maar hij mag van ons nooit meer alleen gaan lopen in het bos. Op straat waar nog andere mensen in de buurt zijn, vinden we anders.'

Vanwaar kwam het plan om deel te nemen aan de Antwerp 10 Miles?

Laetitia: 'Dirk was voor zijn beroerte aan het trainen om zoals andere jaren deel te nemen aan de Antwerp 10 Miles. Tijdens onze eerste consultaties kwam een nieuwe deelname al ter sprake, en ook de ongerustheid hierover bij zijn vrouw en dochters. We delen een passie voor hardlopen en ik beloofde dat ik met hem zou meelopen als de tijd er rijp voor was. Ik vind het belangrijk om zowel met patiënten als met hun omgeving te praten over hun onzekerheden bij het herbeginnen met sport. Door corona is de wedstrijd twee keer uitgesteld. Maar dit najaar lukte het toch. Ik ben zo blij dat ik dit met hem heb kunnen doen. Voor Dirk ging het over onnoemelijk veel meer dan die afstand afleggen. Het was superemotioneel om samen over de finish te komen.'

Chris Truyers (Kliniekhoofd fysische geneeskunde en fysische revalidatie in het UZA)

'Beweging is beter voor je brein dan kruiswoordraadsels'

'In elk revalidatietraject na een beroerte nemen we bewegen mee op. Er is meer en meer wetenschappelijk bewijs voor dat bewegen en sporten goed is voor de werking van ons brein. Bewegen heeft bijvoorbeeld meer beschermende impact tegen hersenziektes zoals Alzheimer dan kruiswoordraadsels invullen. En ook genezend, om beter te herstellen, merken we een brede positieve invloed.

Bij elke beroertepatiënt voert de stroke unit een uitgebreide screening van de hart- en bloedvaten uit. Daarna krijg je, mogelijk mits medicatie, groen licht om te beginnen revalideren en bewegen. Vanaf dan is er weinig reden meer voor ongerustheid. Het revalidatieteam gaat vervolgens stap voor stap met de patiënt aan de slag om vertrouwen op te bouwen en de fysieke mogelijkheden te vergroten.

Revalideren is de uitdaging aangaan om telkens iets verder te gaan. In het begin is een tweetal uur beweegtherapie, zeker bij ernstige hersenletsels, al héél intensief. Buitenstaanders snappen dat niet, maar het is echt met topsport te vergelijken. Net als topsporters geven patiënten tijdens de training hun lichaam een prikkel om tijdens een noodzakelijke rustfase beter te herstellen. 

Na verloop van tijd bouwen we op naar nieuwe doelen op maat van de patiënt. We merken dat bewegen zelfvertrouwen en energie geeft. Als patiënt voel je dat je weer iets nieuws kan. Dat geeft een boost aan je welzijn en houdt negatieve gedachten weg. Op die manier kom je als patiënt in een positieve spiraal en haal je nog meer uit revaliderende lichaam.'