Slikstoornissen (dysfagie)

Slikproblemen (dysfagie) komen heel frequent voor en hebben een negatieve invloed op de algemene gezondheid en levenskwaliteit. Maar een goed begrip van het verloop van slikken en een adequate begeleiding kunnen heel wat moeilijkheden voorkomen.

Hoe verloopt slikken? 

  • Voedsel (of vloeistof) wordt in de mond gekauwd en met speeksel vermengd tot een voedselbrok. Deze wordt door een tongbeweging in de mond naar achter gebracht, waar vervolgens de slikreflex wordt uitgelokt.
  • Door de samentrekking van verschillende spiergroepen beweegt de voedselbrok zich verder naar de keel en slokdarm. Een goede lipsluiting verhindert dat het voedsel opnieuw naar buiten komt. Het voedsel kan ook niet naar de neusholte doordat deze door het gehemelte afgesloten wordt. De luchtpijp wordt beschermd door het strotklepje en de stemplooien.
  • De slokdarmmond wordt geopend en de voedselbrok kan in de slokdarm. Via de slokdarm bereikt het voedsel de maag.

Wat zijn de oorzaken van slikproblemen en hoe uiten ze zich?

Een slikprobleem of dysfagie uit zich in verschillende symptomen en kan ontstaan door:

  • neurologische problemen
  • aandoeningen in het hoofd-halsgebied
  • medische behandelingen of medicatie
  • het normale verouderingsproces 

In onderstaande tabel staan de meest voorkomende problemen en hun mogelijke oorzaken op een rijtje:

Symptoom

Mogelijke oorzaak

  • Kwijlen/lekken van voedsel uit de mond
  • Onvoldoende lipsluiting
  • Onvoldoende kaakbewegingen
  • Voedsel blijft volledig of gedeeltelijk in de mond
  •  Verminderde mondbewegingen (bv. tong)
  • Verminderde spierkracht (bv. tong)
  • Verminderde gevoeligheid in het mondgebied
  • Kauwproblemen
  • Onvoldoende spierkracht van de kaken
  • Gestoorde coördinatie
  • Gestoorde tongbewegingen
  • Droge mond
  • Gestoorde speekselproductie
  • Radiotherapie/medicatie
  • Drank/voedsel komt langs de neus terug of dringt de neusholte binnen
  • Onvoldoende afsluiting van de neusholte door het gehemelte
  • Herhaalde slikpogingen
  •  Moeilijk starten van de slikreflex
  • Gestoorde bewegingen van de keelspieren
  • Voedsel blijft achter in de keel
  • Onvoldoende krachtige slikreflex
  • Moeilijk transport van voedsel door de keel
  • U hoest reeds vóór u slikt
  • Voedsel loopt in de luchtweg vóór u geslikt heeft
  • U verslikt zich (hoesten tijdens of onmiddellijk na slikken)
  • Voedsel gaat het strottenhoofd of de luchtpijp binnen
  • U moet meermaals hoesten na afloop van de slikact
  • Voedsel blijft aanvankelijk achter en komt later in de luchtpijp
  • U geraakt in ademnood
  • Een voedseldeeltje blokkeert de luchtpijp
  • Er blijft voedsel laag in de keel zitten
  • Tijdens of na de maaltijd komt er voed­sel (geen reflux) terug in de mond
  • Hoesten na afloop van de slikact
  • Problemen ter hoogte van de slokdarmingang of de slokdarm zelf

Hoe worden slikproblemen behandeld?

Bij aanhoudende slikproblemen verwijst uw arts u door naar het dysfagietem van het Revalidatiecentrum voor Communicatiestoornissen voor een gespecialiseerd onderzoek en revalidatie op uw maat.

  • De NKO-arts brengt duidelijkheid over de ernst en oorzaak van het probleem.
     
  • De logopedist leert u op de meest comfortabele en zo veilig mogelijke manier slikken. Soms volstaan enkele eenvoudige aanpassingen aan de houding of het voedsel. De logopedist kan ook een andere manier van slikken aanleren of oefeningen geven ter verbetering van het slikken.
     
  • Als uw dagelijkse voedselinname onvoldoende of problematisch is, adviseert de diëtiste u over hoe u uw voeding kunt aanpassen.
     

Waarop kunt u zelf letten?

Omgeving tijdens het eten

  • Zorg voor een rustige omgeving en probeer praten tijdens het eten te vermijden.
  • Neem voldoende tijd om te eten.

Houding tijdens het eten

  • Probeer goed rechtop te zitten met het hoofd lichtjes voorover gebogen.

Aanbieden van het voedsel

  • Neem een aangepaste portie: niet te groot of te klein.
  • Neem pas een nieuwe hap of slok als de vorige weggeslikt is.

Keuze van het voedsel

  • Vermijd:
    - Prikkelende dranken zoals frisdrank, bruisend water, fruitsap van citrusvruchten …
    - Voedsel met brokjes zoals soep met groentestukjes of balletjes, kervelsoep …
    - Droog, kruimelig of hard voedsel zoals droge koekjes, ongeschild fruit, koolsoorten, peulvruchten …
  • Pas het voedsel aan bij specifieke problemen (bv. indikken van dranken) en vraag bij twijfel advies aan de logopediste of diëtiste.

Materiaal

  • Gebruik alleen speciale materialen (zoals tuitbekers of thermische bekers) als het echt nodig is. Ze zijn niet ontworpen voor personen met slikproblemen en lokken soms verslikken uit. Gebruik dus liever een brede beker of een gewoon glas.

Voorzorgen bij verslikken

  • Als u voelt dat het voedsel niet in één keer weggeslikt is, slik dan een tweede keer of neem een slokje water.
  • Schraap de keel wanneer het voedsel in de keel blijft steken.
  • Als u zich verslikt, probeer dan goed door te hoesten.
     
Team slikstoornissen
Diensthoofd NKO & hoofd-halsheelkunde
Coördinator Revalidatiecentrum
Hoofdlogopedist
Kliniekhoofd NKO & hoofd-halsheelkunde
Kliniekhoofd NKO
Logopedist
Logopedist
Logopediste
Logopedist
Maatschappelijk Werker

Contact

Neem contact op met het Universitair Revalidatiecentrum voor Communicatiestoornissen via 03 821 42 17.

Laatst aangepast: 08 september 2023