Om scherp te zien, moeten zowel het hoornvlies als de lens de lichtstralen focusseren op het netvlies (Figuur 1). Dit vlies bestaat uit een laag lichtgevoelige cellen die de achterzijde van het oog bekleden. Op die manier ontstaat een correcte breking of refractie van het licht. In het netvlies wordt het licht omgezet in elektrische impulsen die via de oogzenuw naar de hersenen worden doorgegeven.

Belangrijkste refractieve afwijkingen

Wanneer de lichtstralen niet correct gefocusseerd worden op het netvlies, is het beeld wazig. Deze fout noemen we een afwijking in de lichtbreking of een refractieafwijking. Brillen, contactlenzen of refractieve chirurgie corrigeren deze afwijking door de breking van de lichtstralen zo te veranderen dat ze gefocusseerd worden op het netvlies.

Myopie of bijziendheid

Als het oog te lang is, of het hoornvlies en de lens een te grote refractiekracht hebben, zullen de lichtstralen gefocusseerd worden voor het netvlies (Figuur 2). Praktisch betekent dit dat het vertezicht wazig is. Deze afwijking noemt men myopie of bijziendheid. Myopen hebben dus een goed zicht van nabij of van zeer nabij.

Hypermetropie of verziendheid

Als het oog te kort is of het hoornvlies en de lens niet genoeg refractieve kracht bezitten, worden de lichtstralen achter het netvlies gefocusseerd (Figuur 3): u ziet minder scherp naarmate de objecten dichtbij zijn. Jongeren kunnen hun hypermetropie, als ze niet te erg is, compenseren door hun accommodatie aan te passen. De accommodatie is het mechanisme dat het mogelijk maakt om het oog zo in te stellen dat het op verschillende afstanden scherp ziet. Het is bij manier van spreken de autofocus van het oog. Met de leeftijd vermindert het vermogen van accommodatie en zo wordt de hypermetropie of verziendheid manifester.

Astigmatisme

Men spreekt van astigmatisme wanneer het hoornvlies meer gebogen is in één richting dan in een andere, zoals een rugbybal (Figuur 4). Vandaar dat de elementen die de beelden vormen, gefocusseerd worden op verschillende afstanden van het netvlies. Dit geeft wazige beelden zowel van nabij als van ver. Veel mensen hebben een bepaalde graad van astigmatisme, maar het zicht wordt enkel minder scherp wanneer de fout ernstiger is. Het astigmatisme kan gecombineerd zijn met myopie of hypermetropie.

Presbyopie

De presbyopie of ouderdomsverziendheid begint meestal rond 40 jaar wanneer het vermogen van de lens om te accommoderen te zwak wordt om nog te lezen met de vertecorrectie. Oudere myopen zullen merken dat ze toch nog van nabij kunnen lezen wanneer zij hun bril afzetten. Hypermetropen hebben vaak al leesproblemen voor de leeftijd van 40 jaar. Deze afwijking kan men corrigeren door een leesbril, een bril met bi- of multifocale brilglazen of met multifocale contactlenzen.