Acute pancreatitis of alvleesklierontsteking

Een pancreatitis (alvleesklierontsteking) is een ernstige aandoening waarbij de pancreas (alvleesklier) ontstoken is. Acute pancreatitis wil zeggen dat het een kortdurende of tijdelijke ontsteking is. Meestal komt de ziekte binnen enkele weken weer tot rust.

Wat is de rol van de alvleesklier of pancreas?

De pancreas is een langgerekte klier die ongeveer 12 tot 15 cm lang is en 1 tot 3 centimeter dik. Het orgaan heeft 2 verschillende functies:

  • exocriene functie die belangrijk is voor de voedsel- en vetvertering
  • endocriene functie die belangrijk is voor de aanmaak van allerlei hormonen (zoals insuline dat de bloedsuikerspiegel regelt)

Welke soorten pancreatitis of alvleesklierontsteking bestaan er?

Afhankelijk van de ernst wordt een onderscheid gemaakt:

  • Oedemateuze pancreatitis: minder ernstige vorm waaraan ongeveer 80% van de patiënten lijden. De alvleesklier is opgezwollen omdat er zich vocht ophoopt (oedeem). Meestal genezen de patiënten bij deze vorm volledig.
  • Necrotiserende pancreatitis: ernstige vorm waaraan ongeveer 20% van de patiënten lijden. Bij deze ontsteking sterft het alvleesklierweefsel af (necrose). Omdat er bloedvaten afsterven, kunnen er dan bloedingen optreden en kunnen organen er rond aangetast worden. In een aantal gevallen is dan een chirurgische ingreep nodig.

Wat zijn de mogelijke oorzaken van een acute pancreatitis of alvleesklierontsteking?

De meest voorkomende zijn:

  • verstopping van de afvoergang van de pancreas door galstenen (40 %)
  • overmatig alcoholverbruik (30 %)

Wat zijn de klachten en symptomen bij een acute pancreatitis of alvleesklierontsteking?

  • Acute en hevige buikpijn waardoor patiënten de neiging hebben om voorovergebogen te zitten met de knieën op de borst.
  • Uitstralende pijn naar de rug, linkerzij en linkerschouder.
  • Bijkomende klachten als misselijkheid, braken, koorts en een versnelde ademhaling. Na een maaltijd nemen de klachten toe.
  • Eventueel een opgezette en erg pijnlijke buik, hoge koorts en braken als door complicatie van de alvleesklierontsteking een ileus (darmafsluiting) ontstaat.
  • Geelzucht als de acute alvleesklierontsteking het gevolg is van galstenen of als de zwelling van de pancreas de galweg dichtdrukt.
  • Karakteristieke verkleuring op de huid rond de navel (teken van Cullen) of in de zij (teken van Grey-Turner).

Hoe wordt de diagnose acute pancreatitis of alvleesklierontsteking gesteld?

De karakteristieke voorovergebogen houding om de pijn op te vangen, is een duidelijk signaal. Om een definitieve diagnose te stellen zijn er daarna verschillende onderzoeken mogelijk:

  • Bloed- en urineonderzoek om te controleren of er door ontsteking van de alvleesklier een verhoogd gehalte van de spijsverteringsenzymen amylase en lipase in het bloed en in de urine zit.
  • Echo van de buik om de ontstoken alvleesklier in beeld te brengen en aan te tonen of galstenen de oorzaak zijn van de ontsteking.
  • CT-scan om vast te stellen of het om een oedemateuze of necrotiserende vorm van alvleesklierontsteking gaat. Deze CT-scan bepaalt of een operatie noodzakelijk is.
  • Röntgenfoto om een obstructie in de darm (ileus of darmafsluiting) aan te tonen.
  • ERCP om na te gaan of de alvleesklierontsteking het gevolg is van galstenen die in de afvoergang van de galblaas of alvleesklier vastzitten.
  • Onderzoek van staaltjes vocht die onder CT-geleide of met een echo-endoscoop worden afgenomen. We bekijken vooral of er zich in het vocht bacteriën bevinden omdat dit op een minder goede prognose wijst.

Hoe wordt een acute pancreatitis of alvleesklierontsteking behandeld?

Om de hevige pijn te bestrijden, schrijft de arts pijnstillers voor. De behandeling is daarna vooral gericht op het voorkomen van complicaties en het wegnemen van de oorzaak:

  • verwijdering van galstenen (tijdens een ERCP)
  • onmiddellijk beëindiging van het alcoholgebruik

AIs de oorzaak onbekend is, bekijkt de arts gedurende de eerste paar dagen hoe de klachten zich ontwikkelen. U mag geen gewone voeding eten en via een infuus wordt vocht toegediend. Via een slangetje in de neus (maagsonde) wordt het maagsap naar buiten afgevoerd. Is er na een paar dagen geen verbetering, dan is sondevoeding of voeding via infuus nodig. Sondevoeding is vloeibare voeding die door een slangetje (voedingssonde) rechtstreeks via de neus, slokdarm en maag in de dunne darm komt. Zodra het mogelijk is, wordt opnieuw overgeschakeld op vetarme, licht verteerbare en volwaardige voeding. De meeste patiënten zijn na een periode van 1 à 2 weken volledig hersteld.

Bij complicaties zoals een infectie of het afsterven van een deel van de pancreas is behandeling op intensive care soms noodzakelijk. We houden dan de verschillende lichaamsfuncties zoals bloeddruk, bloedgassen, hartslag zorgvuldig in de gaten. Ook ondersteuning van de ademhaling en van de nierfunctie zijn van belang. Zo nodig volgt er een operatie om het ontstoken en afgestorven alvleesklierweefsel te verwijderen. Soms kan dit via een snee in de linkerzij (minimaal invasieve necrosectomie), soms wordt een insnede in de voorzijde van de buik gemaakt.

In sommige gevallen schrijft de arts antibiotica of andere medicijnen voor.

Als u alvlees-enzymen gebruikt of moet gebruiken, dan vindt u nuttige informatie op www.enzymgebruik.nl.

Bij ongeveer 10 % van de patiënten met acute alvleesklierontsteking is er geen verbetering en ontstaat er een chronische pancreatitis of alvleesklierontsteking.

Laatst aangepast: 29 maart 2018
Auteur(s): Team hepatobiliaire chirurgie